Bộ môn Công nghệ Xây dựng – Giao thông, Trường ĐH Công nghệ – ĐHQGHN
Để cho bớt khô khan, tham luận này của tôi sẽ được trình bày dưới dạng một bài tản mạn hơn là trình bày một vấn đề khoa học, tản mạn về việc trưởng thành của tôi khi tôi tham gia vào một nhóm nghiên cứu (NNC) mạnh của ĐH Công nghệ – ĐHQGHN: Nhóm nghiên cứu mạnh về vật liệu và kết cấu tiên tiến do GS.TSKH Nguyễn Đình Đức làm trưởng nhóm.
Năm 2005, Tôi – cô sinh viên năm nhất ngành Cơ kỹ thuật – Trường ĐH Công nghệ, ĐHQGHN nhận được học bổng chính phủ đi sang Nga du học với một ước mơ được tiếp cận với một nền giáo dục gần như là tốt nhất về Vật lý. Hành trang tôi mang theo khi ấy chỉ vỏn vẹn là những kiến thức cơ bản được đào tạo từ hồi cấp 3, nhưng cái ước mơ của tôi lại to lớn không tưởng: trở thành một Bà Tiến Sĩ ngành Cơ kỹ thuật. Vâng, tôi phải nhấn mạnh ‘Bà Tiến sĩ’, chứ không phải ‘Cô Tiến sĩ’, chứ chưa nói gì đến ‘chị Tiến sĩ’, bởi trong tôi Tiến sĩ mà sau đây tôi xin viết tắt là TS, là một cái gì đó cao siêu lắm, cứ nhắc đến là mấy cô cậu học sinh, sinh viên cứ trợn tròn mắt lên ngưỡng mộ; là một cái gì đó mà phải rèn luyện thật lâu năm đến mức già thành ‘Bà’ mới nhận được.
Và thế, cái ước mơ cứ theo tôi đi suốt chặng đường du học, ngày qua ngày tại trường ĐH Bách Khoa Saint – Petersburg, cô sinh viên theo học ngành Физ-Мех (Физико-Механический факультет) (ngành Lý cơ) cứ phải gồng mình lên theo học để qua môn chứ chưa nói gì tới chuyện trở thành TS trong cái khoa Lý Cơ – cái khoa mà đi bất cứ đâu, gặp bất kì người Nga hay người Việt nào chỉ cần nhắc tới tên khoa là mọi người lại lắc đầu ngao ngán vì mức độ khó của ngành, bởi đơn giản ‘Физ-Мех Лучше всех’ (Lý Cơ là tốt nhất trong tất cả).
Bảy năm qua đi, với bao nhiêu vất vả và mệt nhọc, tôi tốt nghiệp Thạc sỹ và về nước theo lời khuyên của bố mẹ: ‘khó quá thì thôi con ạ, học thạc sỹ là được rồi, chứ đến TS thì còn vất vả hơn nữa’. Cô sinh viên ngày nào, bỏ dở ước mơ trở thành TS tại Nga để về Việt Nam bước vào cuộc sống của một Giảng viên nữ tại ĐH Công nghệ.
Những tưởng sau bao năm phấn đấu, Thạc sỹ đã là cái gì ghê gớm lắm rồi, nhưng không, để đủ kiến thức và kinh nghiệm đứng trước giảng đường, tôi cần phải phấn đấu hơn nữa. Nhưng Việt Nam liệu có là môi trường để tôi phấn đấu tiếp không? Trong khi những luồng thông tin trái chiều, những kinh nghiệm của các đồng nghiệp đi trước và cả tài chính cũng là vấn đề nữa, tất cả khiến tôi rất lo ngại khi đưa ra quyết định sẽ học tiếp TS tại Việt Nam. Vậy mà tôi đã quyết định và làm được như thế.
Khi ấy, cơ duyên đưa tôi đến với NNC của GS.TSKH Nguyễn Đình Đức, gọi là NNC nhưng lúc đó nhóm chỉ có 3 thành viên bao gồm thầy – trưởng nhóm (mà chúng tôi chỉ đơn giản gọi là “Thầy”), 2 sinh viên, và sau thêm tôi nữa là 4. Bước vào NNC sau 2 em sinh viên, tuy thầy là người hướng dẫn tôi trực tiếp, nhưng thầy vẫn căn dặn tôi rằng, “cần gì hỗ trợ, em cứ nhờ Quân và Công nhé!” (Quân và Công là 2 bạn sinh viên khi ấy, và tính đến thời điểm hiện tại cả 2 em đều đã là những TS trẻ với những thành tích xuất sắc, vượt trội). Vâng, đó chính là nguyên tắc làm việc của 1 NNC: lớp trước hướng dẫn lớp sau, người đi trước hỗ trợ người đi sau, thầy là người hướng dẫn, chỉ đạo từ trên xuống; là 1 nhóm, tất cả làm việc với 1 tinh thần thoải mái, không phân biệt tuổi tác hay trình độ. Tính đến thời điểm hiện tại, NNC ngày nào với 4 thành viên đã trở thành một NNC lớn với gần 30 thành viên chính đến từ các trường khác nhau trong cả nước, nhưng chúng tôi vẫn tuân theo nguyên tắc này mà làm việc.
Mất một khoảng thời gian ngắn để hòa nhập, dần dần tôi trưởng thành hơn trong chính cách làm việc cũng như con người. Vâng, phải nói là trưởng thành, mà đã là trưởng thành thì phải xuất phát từ “khờ dại” cho tới “chín chắn hơn”, đó chính là lợi ích thứ nhất khi tham gia 1 NNC. Người ta vẫn nói “Nga ngố”, mà theo như tôi thấy, không chỉ những người đi du học ở Nga về mới “ngố”, mà nói chung hầu hết những du học sinh sau khi tốt nghiệp về nước đều phải trải qua thời gian hòa nhập, hay nói đùa là “giải ngố”. Sinh hoạt trong NNC, dần dần tôi đã thích ứng được với môi trường giáo dục đại học. Không những thế, ngoài chỉ dạy về mặt kiến thức, Thầy còn chỉ dạy cho chúng tôi cách ứng xử, dạy cho chúng tôi rằng, làm khoa học cũng như trong đời sống, quan trọng nhất vẫn cần phải “nghĩ trước nói sau”. Chúng tôi luôn thầm cảm ơn thầy vì tất cả.
NNC không chỉ đã giúp tôi hiểu hơn về tình hình khoa học giáo dục trong nước, đã cho tôi thấy điểm mạnh, điểm yếu trong chính bản thân, để tôi khắc phục điểm yếu cũng như phát huy được thế mạnh. Và với thế mạnh của mỗi cá nhân, thầy đã định hướng cho 3 chúng tôi đi theo 3 hướng nghiên cứu khác nhau, một phần để tránh chồng chéo, một phần để phát huy tối đa lợi thế của từng thành viên. Mỗi thành viên với mỗi lĩnh vực nghiên cứu khác nhau, tìm tòi tài liệu để đọc, để tính toán lại, để rồi gặp vấn đề gì khó hay thắc mắc, chúng tôi lại tìm đến thầy để thầy hướng dẫn, giải thích cho hiểu thì thôi. Vâng, đó chính là lợi ích thứ hai khi tham gia 1 NNC: được định hướng nghiên cứu hiện đại của thế giới theo dựa theo khả năng tốt nhất mình có, và người định hướng không ai hết chính là thầy, điều này giúp chúng tôi không bị nhàm chán, chính vì vậy ngoài công việc giảng dạy, tôi nghiên cứu bất cứ khi nào tôi rảnh mà không thấy mệt.
TS Vũ Thị Thùy Anh và Thầy hương dẫn khoa học: GS.TSKH Nguyễn Đình Đức
Trong NNC, trong khi 2 em sinh viên đã có cho mình những kết quả công bố trên tạp chí quốc tế uy tín ISI, tôi thì chưa có gì cả, nhưng thầy đã luôn động viên tôi, điều này đã tạo cho tôi động lực để cố gắng hơn. Và rồi cái ngày nhận kết quả công bố đầu tiên, tôi đã vỡ òa hạnh phúc, thật khó có thể hình dung được tôi đã vui mừng thế nào ngày hôm đó, thế là những cố gắng của tôi đã được ghi nhận. Thầy tôi khi đó bắt tay tôi “chúc mừng em” – đây là câu nói của thầy tôi với tất cả các thành viên trong NNC mỗi khi chúng tôi có được các kết quả được ghi nhận, điều này tuy đơn giản, nhưng đối với mỗi chúng tôi nó như một nguồn năng lượng, một nguồn động lực để chúng tôi càng cố gắng hơn nữa. Lợi ích thứ 3 tôi nhận được khi tham gia NNC chính là những lời động viên, khích lệ kịp thời của thầy trong mọi hoàn cảnh.
Lợi ích tiếp theo khi tham gia NNC của tôi chính là cơ hội trải nghiệm. Nếu đối với Quân hay Công là những lần trải nghiệm mang tầm quốc tế, thì cơ hội của tôi chưa là gì cả, nhưng đối với tôi, hay với các thành viên khác trong nhóm như tôi đều đã là những cơ hội tuyệt vời. Trải nghiệm đó chính là những lần tham dự hội thảo, hội nghị; hay những lần được dự các buổi bảo vệ luận án của các nghiên cứu sinh khác mà thầy tôi là thành viên của hội đồng chấm luận án. Chúng tôi học được rất nhiều thông qua những lần trải nghiệm đó. Thầy tôi nói, điều này rất quan trọng bởi nó sẽ cho chúng tôi rất nhiều kinh nghiệm để bảo vệ tốt luận án của mình. Và hơn nữa, cơ hội trải nghiệm của chúng tôi nhiều khi chỉ đơn giản là những lần du xuân, nghỉ hè bên nhau của cả NNC nữa, điều này thật tuyệt vời để chúng tôi “xả hơi” tạm quên đi những khó khăn, vất vả đang đợi chúng tôi trong quá trình nghiên cứu.
Một lợi ích hết sức to lớn nữa mà khi tôi tham gia NNC chính là cơ hội được làm việc với các chuyên gia quốc tế. Thông qua các mối quan hệ trong học thuật của thầy, NNC của chúng tôi có cơ hội được giao lưu với nhiều NNC quốc tế; các buổi seminar với các giáo sư đầu ngành đến từ Nhật Bản, Úc, Anh… đã cho chúng tôi được cập nhật không chỉ xu hướng nghiên cứu của thế giới mà còn giúp chúng tôi cập nhật kiến thức chuyên môn từ đó định hướng được mục tiêu, vấn đề nghiên cứu, hỗ trợ chúng tôi trong quá trình làm khoa học.
Là phụ nữ làm khoa học, tôi cũng có nhiều hạn chế về mặt thời gian cũng như khả năng tập trung vào công việc. Tuy thế, sau 4 năm kể từ khi quyết định làm nghiên cứu sinh trong nước, tôi đã bảo vệ thành công luận án TS. Đối với tôi, 4 năm là một chặng đường dài với vô vàn khó khăn trở ngại, nhưng tôi biết đối với mọi người tôi đã làm được một điều “gần như là không thể”, bởi 7 bài báo công bố trên tạp chí quốc tế ISI, 4 báo cáo tại hội nghị quốc tế trong nước và 2 bài báo đăng trên tạp chí chuyên ngành uy tín trong nước chính là kết quả đạt được trong luận án của tôi, điều này khiến tôi cảm thấy quyết định làm TS trong nước của tôi là quyết định đúng đắn. Tôi cảm ơn thầy tôi rất nhiều, chính nhờ sự giúp đỡ, chỉ bảo tậm tâm của thầy tôi mà tôi đã làm được điều đó. Ngoài ra, không chỉ có thầy, chính các thành viên trong nhóm cũng đã giúp đỡ tôi rất nhiều, bởi đó chính là lợi ích thứ 6 khi tôi tham gia vào NNC: khi tham gia NNC, các thành viên trong NNC có thể hỗ trợ lẫn nhau.
Bây giờ tôi đã trở thành “chị TS” trong nhóm, một điều mà trước kia tôi đã nghĩ là không thể; chị TS chứ không phải bà TS, bảo vệ luận án với 7 công bố quốc tế, điều này khiến tôi rất vui. Kết quả tôi đạt được chẳng kém gì so với một TS được đào tạo ở nước ngoài, mà thời gian cũng tương đương, kinh phí cũng không quá nhiều. Trước mắt tôi là chức danh Phó Giáo sư, Giáo sư, nhưng tạm thời tôi chưa nghĩ tới, bởi để đạt được chức danh đó cần phải cống hiến rất nhiều, hiểu biết rất nhiều, và tạm thời tôi chưa làm được, nhưng bảo vệ xong luận án và trở thành TS đã đem lại cho tôi nhiều cơ hội hơn, bây giờ tôi đã tự tin đứng trước giảng đường hơn trước, kiến thức chuyên ngành của tôi cũng vững vàng hơn,… và quan trọng nhất với học vị TS tôi đã đủ tiêu chuẩn để nộp hồ sơ xin đề tài. Tất nhiên, đề tài của tôi kinh phí chẳng có nhiều, nhưng đối với tôi đó là một niềm hạnh phúc vô cùng lớn, bởi tôi cũng sẽ giống như thầy tôi, lại có thể giúp đỡ các thành viên trong NNC nhỏ của tôi (một nhánh nhỏ theo cùng một định hướng như tôi trong NNC lớn của Thầy), đây chính là nguồn động lực cũng như nguồn hỗ trợ để 1 NNC tồn tại và phát triển. Và đây cũng chính là một lợi ích có được khi tham gia NNC.
Vậy là tôi đã tham gia NNC được hơn 6 năm, một chặng đường không dài cũng không ngắn, nhưng với bằng ấy năm, điều tôi nhận được là một “món quà” to lớn, tôi đã trưởng thành hơn rất nhiều, trưởng thành cả về nghĩa đen và nghĩa bóng, nó giúp tôi nhận ra giá trị của việc quyết định tham gia NNC của thầy, cũng như thấy được tầm quan trọng của việc, mà theo như thầy tôi khi nhận tôi làm nghiên cứu sinh đó là: nếu làm nghiên cứu sinh thì phải theo NNC. Tôi cảm ơn thầy, cảm ơn NNC từ tận đáy lòng. Kính chúc thầy sức khỏe và nhiệt huyết để có thể truyền được cảm hứng cho nhiều lớp sinh viên, nghiên cứu sinh và giảng viên để đạt được ước mơ làm khoa học như tôi, kính chúc NNC của thầy ngày càng lớn mạnh và phát triển hơn nữa. Đồng thời tôi cũng hi vọng mô hình NNC này được nhân rộng ra khắp đất nước để nền giáo dục nước nhà nói chung và chất lượng đào tạo nghiên cứu sinh nói riêng có cơ hội chuyển mình, đào tạo được những TS chất lượng sánh ngang tầm quốc tế. Chúc cho nền khoa học nước nhà với những con người làm khoa học chân chính bắt kịp được với sự phát triển của nền khoa học thế giới.
——————————-